INSULTUN PROFILAKTIKASI ÜÇÜN NƏ ETMƏLİ VƏ NƏ ETMƏMƏLİ

Подробности

Просмотров: 3489

Hal-hazırkı dovrdə ölümlərin yarıdan çoxunun səbəbi ürək-damar xəstəlikləridir; habelə bu hal elə bil ki, insanların sağlamlığının normal, qüvvəsinin çiçəkləndiyi bir vaxtda qəflətən onları məhf edir. ÜST-nin məlumatına görə dünyanın yaşlı əhalisinin arasında ölümün səbəbinə görə ürək və onkoloji xəstəliklərdən sonra insult üçüncü yer tutur.

Insultun ən çox yayılmış səbəbi nəzarət olunmayan arterial hipertoniyadır. Sizi mütləq baş ağrıları, vaxtaşırı olan təngənəfəslik, burun qanaxmaları, artmış yorğunluq, qulaqlarda səs, zəiflik kimi narahatçılıqlar təlaşa salmalıdır. Daha bir risk faktoru beyin arteriyalarının aterosklerozudur. Damarlar zaman keçdikcə öz elastikliyini itirir, zəifliyir, kövrəkləşir, onların divarlarında qanın tərkibindəki artıq xolesterin hesabına çöküntülər, yığıntılar yaranır. Ürək damarlarında ciddi dəyişiklik olduqda miokard infarktı, beyini qidalandıran damarlar zədələndikdə isə- insult inkişaf edə bilər.

Çox vaxt elə olur ki, hipertoniya və ateroskleroz hər ikisi birlikdə olur, işemik insult isə onlarin nəticəsində yaranır.

Damarlar yüksək təzyiqə dözmək qabiliyyətlərini itirirlər. Qan onların divarlarından tənzifdən keçən kimi sızıb keçməyə başlayır-və bu artıq işemik insultdur. Nəticə isə çox acinacaqlı olur: letal nəticədən tutmuş tam və ya hissəvi iflicə qədər. Əgər əvvəllər insult ən çox yaşlı insalarda rast gəlinirdisə, hal-hazırda onun qurbanı 30-40 yaşlı insanlar da olurlar. Çox vaxt bu onlarin öz etinasizlığından yaranır, belə ki,təzyiq azaciq-150-160- a qədər yüksəlir, digər simptomlar olan başgicəllənmə, tez yorulma, baş ağrısını isə xəstəlikdən başqa nə ilə desən əlaqələndirirlər, məsələn gərgin iş qrafiki ilə. Yaxınlaşan insultun ilk qaranquşları hipertonik krizlərdir ki, bu zaman baş ağrısı, ürək bulanma, göz qarşısında nöqtələr əmələ gəlir. Belə hallarda insan mütləq həkimə müraciət etməlidir.

Indi isə insultun profilaktikasindan danışmaq vaxtıdır. Xəstəliyin risk faktorları arasında korreksiya oluna bilən, yəni insanin təsir edə biləcəyi faktorlar vardır:

-AT-ə nəzarət etmək lazımdır(o 140/90 mm. c. s. yuxarı olmalı deyil., diabetli xəstələrdə isə 130/80 mm. c. s. artıq olmamalıdır)

- əgər sizdə diabet varsa, karbohidrat mübadiləsinin kompensassiyasına nail olmaısınız;

-çəkinizi nəzarətdə saxlamalısınız, fiziki aktivliyinizi inkişaf etdirməlisiniz;

-heyvani yağların və duzun üstünlük təşkil etdiyi qeyri düzgün qidalanmadan və həmçinin alkaqoldan imtina etməlisiniz;

-əgər Siz siqaret çəkirsinizsə onu təcili tullamalısiniz;

Lakin təssüf ki, bir neçə korreksiya olunmayan da faktorlar vardır:

-ailə anamnezi, yəni pis irsiyyət:əgər sizin qohumlarınızdan ana tərəfdən 65 yaşa qədər, ata tərəfdən isə 55 yaşa qədər insult keçirən olubsa, onda sizdə insultun inkişaf riski əhəmiyyətli dərəcədə artır;

-yaş: kişilərdə insultun inkişaf riski 55 yaşdan sonra, qadinlarda isə 65 yaşdan sonra yüksəlir. Aşkar olunub ki, arterial təzyiq eyni olduqda, yaşlı insanlarda insult riski orta yaşlılara nisbətən 10 dəfə yüksək olur.

-cinsiyyət; kişilər qadınlara nisbətən daha çox xəstələnir.

Individual riski yalnız həkim təyin edə bilər.

Öz sağlamlığınız və uzunömürlülüyünüz naminə mubarizəni həyat tərzindən başlamaq lazımdır. Əlbəttə onu kardinal sürətdə dəyişmək asan deyildir, lakin inanın ki, bunu etməyə dəyər. İşemik insultların profilaktikasının müvəffəvəqiyyətinin rəhni hər şeydən əvvəl ,xəstənin özünün düzgün davranışıdır. Çox vaxt insanlar həddindən çox fiziki əməyin qurbanı olurlar. Həyat yani sahədə həddindən çox güc sərf etmək bəzən sağlamlığın itirilməsinə səbəb olur. Ona görə də yaz, yay aylarında insult və infarktların sayı artır. Həm də əgər xəstənin təzyiqi yüksəkdirsə,isti havada işləmək ona əks göstərişdir. Həmçinin yay aylarında hipertoniklər üçün uzun müddət günəş vannası qəbul etmək əks- göstərişdir. Butun gun ərzində qızmar günəş altında olmağın nəticəısi çox vaxt hipertonik kriz olur ki, bu da çox vaxt işemik insultla qurtarır.

Ehtiyyat tədbirləri çox sadədir:

- günəş vannasını səhər və axşam saatlarında qəbul edin, saat birdən beşə kimi günəşli yerə çıxmayın;