Diabet xəstəlik deyil, həyat tərzidir!
Əlaqə
Email: farhad@diabet.az
Alqoritm 10
- Подробности
- Просмотров: 12038
10. DIABETIK MAKROANGIOPATIYALAR
Diabetik makroangiopatiyalara aiddir
| • Ürəyin işemik xəstəliyi və ürək çatmamazlığı(ÜIX-nın ağırlaşması kimi) ; • Serebrovaskulyar xəstəliklər; • Periferik angiopatiyalar. |
10.1. ÜRƏYIN IŞEMIK XƏSTƏLIYI
Tac damarlarının zədələnməsinin nəticəsində miokardın qan dövranının pozulmasından ibarətdir.
ÜIX-nın klinik təsnifatı
| • Qəfləti tac damarı ölümü (ürəyin birincili dayanması) • Stenokardiya -gərginlik stenokardiyası I, II, III, IV funksional sinif; -spontan stenokardiya (variant , Prinsmetal stenokardiyası). • Miokardın infarktı -iri ocaqlı (transmural); -xırda ocaqlı (qeyri-transmural infarkt, mümkün olan infarkt, Q dişciksiz infarkt, subendokardial infarkt) • Postinfarkt kardioskleroz • Ürək ritminin pozulması • Ürək çatmamazlığı |
Şəkərli diabet xəstələrində ÜIX inkişafının risk faktorları
|
Ümumi hamı üçün
|
Spesifik diabetlər üçün
|
|
• Arterial hipertoniya
• Piylənmə • Hiperlipidemiya • Hiperkoaqulyassiya • Siqaret cəkmə • Sol mədəciyin hipertrofiyası • Menopauza • Az hərəkətli həyat tərzi • ÜIX-nə irsi meyillilik |
• Hiperqlikemiya
• Hiperinsulinemiya • Insulinrezistentlik • Diabetik nefropatiya (mikroalbuminuriya,protein- uriya) |
ÜIX-nın diaqnostikası
| • Mütləq müayinə metodları: -elektrokardioqrafiya(EKQ) sakitlik və fiziki fəaliyyətdən sonra -döş qəfəsinin rentgenoskopiyası(ürəyin ölçüləri) • Əlavə metodlar (kardioloji stasionar şəraitində) -EKQ-nın xolter monitorinqi; -veloerqometrik proba; -exokardioqrafiya; -stress-exokardioqrafiya; -rentgenoangioqrafik müayinə metodları: koronar angioqrafiya, sol mədəcik angioqrafiyası -radionuklid müayinə metodları: miokardin 201Tl sintiqrafiyası radionuklid ventrikuloqrafiya miokardin 99mTc-pirofosfatla sintiqrafiyası |
ÜIX – nin şəkərli diabet xəstələrində klinik xüsusiyyətləri:
| • ÜIX-yi kişilərdə və qadınlarda bərabər rast gəlinir • ÜIX-nin və miokard infarktının ağrısız formalarının daha çox olması • „Qəfləti ölümün“ yüksək riski • Postinfarkt ağırlaşmaların daha çox inkişafı: -kardiogen şok, -durğunluqla olan ürək çatmamazlığı, -ürək ritminin pozulması. |
Şəkərli diabet xəstələrində ÜIX-nın skrininq
|
Risk qruplarında tədbirlər
|
Kim yerinə yetirir
|
|
Mütləq müayinə metodları
|
Endokrinoloq-diabetoloqun,kardioloqun təyinati ilə
Kardioloqun təyinati ilə |
|
Əlavə müayinə metodları
|
Kardioloqun təyinati ilə
|
|
ÜIX – nın klinik formasının təyini
|
Kardioloq
|
|
Risk faktorların korreksiyası:
|
|
|
- arterial hipertoniya
|
Endokrinoloq-diabetoloq, kardioloq
|
|
- hiperlididemiya
|
Endokrinoloq-diabetoloq, kardioloq
|
|
- piylənmə
|
Endokrinoloq-diabetoloq
|
|
ÜIX-nın spesifik müalicəsi
|
Kardioloq
|
ÜIX-nın profilaktikası
Damar ağirlaşmalarının profilaktikasını şəkərli diabetli xəstələrdə endokrinoloq-diabetoloq yerinə yetirir!
Profilaktika risk faktorlarının aradan götürülməsindən ibarətdir və aşağıdakilardır:
| • Sağlam həyat tərzi: - siqaret çəkməni tərgitmə, - fiziki fəaliyyətin optimal rejimi; • AT-in korreksiyası(məqsəd - AT<130/80mm.c.s); • Dislipidemiyanin korreksiyası • Asetilsalisil turşusu (100 – 300mq/sut), uzun müddət qəbul etdikdə xüsusi müdafiyə qişasi olan Trombo ASS; • çəkini aşağı salmaq |
ÜIX-nın müalicəsi
|
• Antianginal preparatlar: |
Şəkərli diabetli xəstələrdə ÜIX-yi cox vaxt ürək çatmamazlığının inkişafı ilə ağırlaşır.
10.2. Ürək çatmamazlığı
| Miokardın sistolik, diastolik və ya kombinə olunmuş disfunksiyası ilə xarakterizə olunan klinik sindromdan ibarətdir. |
Ürək çatmamazlığının klinik təsnifatı
|
Funksional sinif |
Tərifi
|
Klinik xarakteristikası
|
|
I
IV
|
ürək xəstəliyi olan, lakin fiziki aktivliyin məhdudlaşmaması ilə
ürək xəstəliyi olan, lakin fiziki aktivliyin zəif məhdudlaşması ilə ürək xəstəliyi olan, lakin fiziki aktivliyin əhəmiyyətli məhdudlaşması ilə ürək xəstəliyi olan və mininmal fiziki fəaliyyətin belə diskomforta səbəb olması ilə |
Sol mədəciyin simptomsuz disfunksiyası
Yüngül ürək çatmamazlığı
|
Urək çatmamazlığı inkişafının risk faktorları
| • ÜIX; • urek qüsurları • hipertoniya xəstəliyi; • miokarditlər; • ürəyin diğər xəstəlikləri. |
DIAQNOSTIKA
|
Klinikası |
Təngənəfəslik, taxikardiya, gecələr boğulma tutmaları, ödemlər, ağ ciyerdə yaş xırıltılar, şişmiş boyun venaları.
|
|
Exokardioqrafiya
|
Sol mədəciyin boşluğunun ölcülərinin və onun funksiyası haqqında rəy(ürəyin yığılma qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi) |
|
Rentgenoqrafiya
|
Venoz hipertenziyanın, ağ ciyərin ödeminin, kardiomeqaliyanın diaqnostikası
|
|
EKQ |
Ürək çatmamazlığında mümkün ola bilən dəyişikliklər: |
MÜALICƏ
Müalicə taktikası kardioloq tərəfindən təyin olunur
| Seçim preparatları: • AÇF-ingibatorları • Diuretiklər; • b-blokatorlar; • Kiçik dozalarda ürək qlükozidləri (sutkada 25 mq); • Aldakton kiçik dozalarda (sutkada 50 mq qədər). |
Ürək çatmamazlığının müalicəsinin etapları
1. AÇF ingibatorlarının və diuretiklərin mütləq təyini
2. AÇF ingibatorlarının və diuretiklərin təyininə baxmayaraq simptomatika qalırsa kiçik dozada ürək qlükozidləri əlavə etmək olar
3. b-blokatorların və antiaritmik preparatların təyini məsələsini həll etmək.
10.3. Serebrovaskulyar xəstəliklər
| Baş beyin damarlarının (yuxu və verterbal arteriyaların höfzəsi) zədələnməsi nəticəsində baş beynin qan dövranının pozulmasıdır. |
Klassifikasiya
| • Insult: - işemik - hemorragik ____beyinə qan sızma ____subaraxnoidal qan sızma • Beyin qan dövranının keçici pozğunluğu • Demensiya |
Serebrovaskulyar xəstəliklərin xarakteristikası
|
Işemik insult
|
Beyin damarlarının tromb ve ya emboliya ilə tutulması
|
|
Hemorragik insult
|
Beyin damarından qan sızma(ən çox hipertonik kriz nəticesində)
|
|
Beyin qan dovranının keçici pozğunlugü. |
Beyin toxumasında qayıtmaz dəyişikliklər törətməyən beyin qan dövranının müvəqqəti pozğunluğu (simptomatika 24 saatdan sonra yox olur)
|
|
Demensiya |
Təkrarlanan işemik insult nəticəsində (beyin qan dövranının keçici pozğunluğu) yaddaşın və intellektin əhəmiyyətli pozulması.
|
Serebrovaskulyar xəstəliklərin risk faktorları
|
Ümümi hami üçün
|
Spesefik diabetlər üçün
|
|
• Arterial hipertoniya
• Piylənmə • Hiperlipidemiya • Hiperkoaqulyassiya • Siqaret cəkmə • Menopauza • Az hərəkətli həyat tərzi • Irsi meyillilik |
• Hiperqlikemiya
• Hiperinsulinemiya • Insulinrezistentlik •Diabetik nefropatiya (mikroalbuminuriya,protein- uriya) |
Diaqnostika(nevropatoloq tərəfindən yerinə yetirilir)
|
• Xarakterik nevroloji simptomatikanın aşkara çıxarılması(keyləşmə, parezlər, ifliclər, nitqin pozulması); |
Profilaktika
Şəkərli diabetli xəstələrdə damar ağırlaşmalarının profilaktikasını endokrinoloq-diabetoloq yerinə yetirir!
Profilaktika- risk faktorlarının aradan götürülməsindən ibarətdir və aşağıdakılardır:
| • Sağlam həyat tərzi: - siqaret cəkməni tərgitmə, - fiziki fəaliyyətin optimal rejimi; • AT-in korreksiyası(məqsəd - AT<130/80mm.c.s); • Dislipidemiyanın korreksiyası • Asetilsalisil turşusu (100 – 300mq/sut); uzun müddət qəbul etdikdə xüsusi müdafiyə qişasi olan Trombo ASS; • çəkini aşağı salmaq |
Müalicə xüsusi ixtisaslaşmış nevrolojı stasionarda aparılır.
10.4. PERIFERIK ANGIOPATIYALAR
| Aşağı ətrafların arteriyalarının xroniki oklüziv xəstəliklərindən ibarətdir. |
Oklüziyanın lokalizassiyasına görə klassifikassiya
|
Oklüziyanın növü
|
Lokalizassiyası
|
|
• Çanaq
• Bud • Periferik |
Aorta, canaq arteriyaları
Bud və dizaltı arteriyalar Baldır və pəncə arteriyaları |
Damarların oklüziv xəstəliklərinin klinik stadiyaları
| Stadiya |
Stadiyanın xarakteristikası |
| I. Simptomsuz |
Ağrı yoxdur |
| II. Fiziki fəaliyyət zamanı ağrılar | Növbə ilə olan ağsama(dərəcəsi xəstənin ağrisiz necə metr gedə bilməsinə görə təyin olunur) |
| III. Sakit vəziyyətdə ağrılar | Ağrılar daimi olur |
| IV. Trofik pozğunluqlar | Nekroz və qanqrena |
Damarların oklüziv xəstəliklərinin risk faktorları
|
ümumi hamı üçün
|
Spesifik diabetlər üçün
|
|
• Siqaret çəkmə
• Arterial hipertoniya • Piylənmə • Hiperlipidemiya • Hiperkoaqulyassiya • Alkaqoldan sui istifadə • Menopauza • Az hərəkətli həyat tərzi • Irsi meyillilik |
• Hiperqlikemiya
• Hiperinsulinemiya • Insulinrezistentlik •Diabetik nefropatiya (mikroalbuminuriya,proteinuriya) |
Damarların oklüziv zədələnməsinin diaqnostikası
|
Metod
|
Xarakteristikası
|
|
Pulsassiyanın olmaması
|
Damar mənfəzlərinin stenozu >90%-dan olduqda
|
|
Damar proyeksiyasında sistolik küy |
Damar mənfəzlərinin stenozu >75%-dan olduqda
|
|
Dopleroqrafiya (topuq-çiyin indeksi <0.8)
|
Pəncə arteriyalarının sistolik AT-nın ciyin arteriyalarının sistolik AT-nə nisbəti
|
|
Aşağı ətraf damarlarının angioqrafiyası
|
Cərrahi stasionar şəraitində |
|
Aşağı ətrafların dupleks və tripleks US- skan olunması
|
Müvafiq texniki təçhizat olduqda |
Pulsassiyanın xarakteristikası
|
Oklüziyanın tipləri
|
Pulsassiya yoxdur
|
Ağrı
|
|
Çanaq
Bud Periferik |
Qasıq nahiyəsindən
Dizaltı arteriyadan Pəncə arteriyalarında |
Budda
Baldırda Ayağın altında |
| Kritik işemiya (nekrozun inkişaf riski) - topuq – çiyin indeksi <0,5 olduqda |
Damarların oklüziv zədələnməsinin profilaktikası
|
Şəkərli diabetli xəstələrdə damar ağırlaşmalarının profilaktikasını endokrinoloq-diabetoloq yerinə yetirir! |
Profilaktika risk faktorlarının aradan götürülməsindən ibarətdir və aşağıdakılardır
| • Sağlam həyat tərzi: - siqaret çəkməni tərgitmə, - fiziki fəaliyyətin optimal rejimi; • AT-in korreksiyası(məqsəd - AT<130/80mm.c.s); • Dislipidemiyanin korreksiyası • Asetilsalisil turşusu (100 – 300mq/sut); uzun müddət qəbul etdikdə xüsusi müdafiyə qişasi olan Trombo ASS; • Çəkini aşağı salmaq |
Damarların oklüziv zədələnməsinin müalicəsi
|
Konservativ
(ağır stenoz olmadıqda) |
• Kollateral qan dovranının inkişafı üçün gündə 1-2 saat gəzmək(sakit vəziyyətdə ağrı varsa əks göstərişdir)
• Aspirin (Trombo ASS) • Vazaprostan (v/d və ya a/d) • Antikoaqulyantlar (lazım olarsa) • Fibrinolitiklər (kateterlə lokal trombolizis) • Trombolizis aşağıdakı müddətlərdə - Bud- 2 aya qədər - Baldır - 1 aya qədər - pəncə – trombozdan bir necə gün sonra |
|
Cərrahi (ağır stenoz zamanı)
|
• Revaskuliyarizassiya
• Amputassiya |
