2-ci tip şəkərli diabet

Diabet xəstəlik deyil, həyat tərzidir!

Əlaqə

Tel.: (+994 50)310 32 95
Email: farhad@diabet.az

Alqoritm 7

Подробности: Просмотров: 11358

7. 2-ci tip şəkərli diabet

Bu insulin sekressiyasının defektinin üstünlüyü ilə olan insulin rezistentlik və ya onsuz, və ya insulin rezistentliyin üstünlüyü olan nisbi insulin çatışmamazlığı nəticəsində karbohidrat mübadiləsinin pozulmasıdır.

7.1. 2-ci tip şəkərli diabetdə terapevtik məqsədlər
(mikro ve makro damar ağırlaşmaların inkişaf riski )

Karbohidrat mübadiləsinin göstəriciləri

Göstərici HbAlc, %	Angiopatiya riskinin aşağı olması <6.5	Makroangiopatiya riski >6.5	Mikroangiopatiya riski >7.5
*Ac qarına qlikemiya, mmol/l (mqr %)*
Kapilyar qan(özün? nəzarət)	<5.5(<100)	<5.5(<100)	>6.0(>110)
*Postrandial qlikemiya (yeməkdən 2 saat sonra) mmol/l (mqr%)*
Kapilyar qan(özüne nəzarət)	<7.5(>135)	<7.5(>135)	>9.0(>160)

Lipid mübadiləsinin göstəriciləri

Göstərici	Angiopatiya riskinin aşağı olması	Mötədil angiopatiya riski	Yüksək angiopatiya riski
ümumi xolesterin
Mmol/l	<4.8	4.8-6.0	>6.0
Mqr %	<185	185-230	>230
LPAS Xolosterin.
Mmol/l	<3.0	3.0-4.0	>4.0
Mqr%	<115	115-155	>155
LPYS Xolosterin
Mmol/l	>1.2	1.0-1.2	<1.0
Mqr%	>46	39-46	<39
Triqliseridlər
Mmol/l	<1.7	1.7-2.2	>2.2
Mqr%	<150	150-200	>200

LPAS xolesterin: lipoproteid aşağı sıxlıqlı xolesterin
LPYS xolesterin: lipoproteid yuxarı sıxlıqlı xolesterin

Arterial təzyiqə nəzarətin göstəriciləri

	Angiopatiya riski aşağıdır	Mötədil angiopatiya riski	Angiopatiya riski yüksəkdir
A/T səviyyəsi,mm.c/s	<130/80	130-140/80-85	>140/85

7.2 2-ci tip şəkərli diabetin müalicəsi

• Diyetoterapiya
• Fiziki fəaliyyət
• Peroral şəkəri aşağı salan preparatlar
• Insulinterapiya

2-ci tip şəkərli diabetli xəstələrin müalicə alqoritmi

Qeyd: BÇI- bədən çəkisi indeksi=çəki(kg)/boy(m2 )

Diyetoterapiyaya aid məsləhətlər

• Bədənin artıq cəkisində—aşağı kalorili diyeta(≤1800kkal)
• Tez həzm olunan karbohidratlardan imtina etmək (şirniyyat, bal, şirin içkilər )
• Kalorinin miqdarına görə məsləhət görülən gida tərkibi
- mürəkkəb karbohidratlar 50-60%;
- doymuş yağlar <10%;
- yağlar <20%;
- Zülallar <15%;
- Sellülozalı ərzaqlar məsləhət görülür ;
- şəkər əvəz edicilərin mötədil istifadəsi;
- Arterial hipertoniyada duzun istifadəsini sutkada 3 qrama qədər azaltmaq

şəkər azaldan terapiyadan asılı olmayaraq diyeta saxlamaq 2-ci tip şəkərli diabet xəstələri üçün müalicenin əsas tərkib hissəsidir.

Mürəkkəb karbohidratların
əsas mənbəyi

Makaron məmulatlari

Yarmalar

Kartof

Meyvələr, tərəvəzlər

Heyvani zülalların əsas mənbəyi
Balıq	Kefir
Ət	Süd
Quş	Pendir
Yumurta	Kəsmik

Heyvani yağların əsas mənbəyi
Doymuş	Doymamiş
Süd	Marqarin
Pendir	Bitki yaği
Kərə yaği

Fiziki fəaliyyətə aid məsləhətlər

• Fiziki fəaliyyət xəstənin yaşını, şəkərli diabetin ağırlaşmalarını və yanaşi xəstəlikləri nəzərə almaqla fərdi olmalıdır.
• Xəstəyə piyada gəzinti,liftdən istifadə etməmək məsləhətdir
• Fiziki fəaliyyət mütləq müntəzəm olmalıdır, məsələn:
-- gündəlik 30 dəq.piyada gəzinti
-- 1 saat olmaqla həftədə 3 dəfə üzgücülük
. Yadda saxlamaq lazımdır ki, intensiv fiziki fəaliyyət kəskin və ya gecikmiş hipoglikemik hallara səbəb ola bilər,ona görə də fiziki fəaliyyəti glikemiyaya nəzarətlə nizamlamaq lazımdır;lazım olduqda insulinin və ya sekretogogların dozasını fiziki fəaliyyətdən qabaq korreksiya etmək lazımdır.
.13-15mmol/l-dən yüksək glikemiyada fiziki fəaliyyət məsləhət görülmür

Peroral şəkər azaldan preparatlar

Sulfonil sidik cöfhəri preparatları:
• qliklazid
• qlikvidon (Qlyurenorm);
• qlibenklamid
• qlipizid (Qlibinez-retard, Minidiab);
• qlimepirid (Mepril)
Biquanidlər :
• metformin (Siofor, Metformin BMS).
Meqlitinidlər və fenil alanil törəmələri :
• repaqlinid (Novonorm);
• nateqlinid (Starliks ).
Tiazolidondionlar :
• pioqlitazon (Aktos 0.015);
• roziqlitazon (Avandia 0.002).
α-glukozidazanin inqibatorları
akarboza (Qlyukobay).

Şəkər azaldan peroral preparatların təsir mexanizmi

Preparatlar qrupu	Təsir mexanizmi
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları	Insulinin sekressiyasını stimullaşdırır
Meqlitinidlər və fenil alanil toremeler	Insulinin sekressiyasını stimullaşdırır
Biquanidlər Tiazolidindionlar	Qaraciyər tərəfindən qlükoza hasilini azaldır. əzələ və piy toxumasinın insulinə rezistentliyini azaldir
α-glukozidazanın inqibatorları	Qlükozanın bağırsaqlardan sorulmasını ləngidir

Peroral şəkər azaldan preparatların dozalarının və
qəbulunun xüsusiyyətləri

Preparat	Sutkalıq doza, mq	Bir gündə qəbul saylarının miqdarı	Təsir etmə müddəti-saat
Sülfonil sidik cöfhəri preparatları	5-20	1-2	12-24
Qlibenklamid	1.75-12	1-2	12-24
Qlibenklamid mikronlaşmiş	80-320	1-2	10-20
Qliklazid	30-120	1	24
Qliklazid MB	5-20	1-2	12-24
Qlipizid GiTS	5-20	1	24
Qlimepirid , Mepril	1-8	1	16-24
Qlikvidon,	30-120	1-3	6-8
Meqlitinidlər
Repaqlinid,	0.5-16	3-4	4-6
Nateqlinid,	120-480	3-4	3-4
Biquanidlər
Metformin	500-2500	2-3	8-12
Qlitazonlar
Pioqlitazon,	15-45	1	16-24
Roziqlitazon,	2-8	1-2	12-24
α-glukozidazanin inqibatorlari
Akarboza	150-300	3	6-8

Preparatların qəbuluna göstəriş və əks göstərişlər

Sulfonil sidik cöfhəri preparatları
Göstəriş	Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet Insulin sekressiyasının çatışmamazlığının üstünlüyü ilə olan və diyetanın, fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda.	• 1-ci tip şəkərli diabet • ketoasidoz • hamiləlik və laktassiya • qaraciyər və böyrək pataloqiyasi
Böyrək patalogiyasinda glikvidon ve gliklazidin istifadesine icazəverilir.
Meqlitinidler (Novonorm,Starliks)
Göstəriş	Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet Insulin sekressiyasının çatışmamazlığının üstünlüyü ilə olan,yeməkdən sonra yüksək hiperglikemiyanın olduğu və diyetanın, fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda.	• 1-ci tip şəkərli diabet • ketoasidoz • hamiləlik və laktassiya • qaraciyər ve böyrək pataloqiyasi
Biquanidlər(Metformin)
Göstəriş	Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet Insulin rezistentliyinin üstünlüyü (piylənmə ilə) və ac garına hiperglikemiya ilə olan, diyetanın və fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda	• 1-ci tip şəkərli diabet • ketoasidoz • hamiləlik ve laktassiya • qaraciyer ve böyrək patalogiyasi • ürək catışmamazlığı • anemiya • alkoqolizm • gocalıq
Tiazolidondionlar (Aktos, Avandia)
Göstəriş	Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet Insulin rezistentliyinın üstünlüyü ilə olan, diyetanın və fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda	• 1-ci tip şəkərli diabet • ketoasidoz • hamiləlik ve laktassiya • qaraciyər patalogiyasi (ALT >2.5 dəfə artması) • ağir ürək catışmamazlığı
α-glukozidazanin inqibatorları (Glukobay)
Göstəriş	əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet Yeməkdən sonra hiperglikemiyanın üstünlüyü ilə olan diyetanın və fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda	• 1-ci tip şəkərli diabet • ketoasidoz • hamiləlik ve laktassiya • mədə – bağırsaq xəstəlikləri

Peroral şəkər azaldan preparatların effektivliyinin və onlara dözümlülüyün müqaisəli xarakteristikası.

Preparatlar	Monoterapiya zamani HbALc enməsi	Bədən cəkisinin dəyişməsi	Dözümlülük	əlavə təsirlər
Sülfonil sidik cöfhəri preparatları	1.5-2		+++	Hipoglikemiya
Meqlitinidler	1.5-2		+++	Hipoglikemiya
Biquanidlər	1.8		++	Laktasidoz, mədə-bağirsaq diskomfortu
Tiazolidondionlar	0.7-1.9		+++	Hepatotoksik
α-glukozidazanin inqibatorlari	0.5-0.7		++	Mədə-bağirsaq diskomfortu

Preparatların məsləhət görülən kombinassiyası

Sulfonil sidik cöfhəri preparatları + Biquanidlər
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları + Tiazolidondionlar
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları+ Akarboza
Meqlitinidlər+ Biquanidlər
Meqlitinidlər+ Tiazolidondionlar
Biquanidlər+ Tiazolidondionlar

Preparatların yolverilməz kombinassiyası

Sulfonil sidik cöfhəri preparatlarının müxtəlif kombinassiyaları
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları + Meqlitinidlər

2-CI TIP ŞƏKƏRLI DIABETDƏ INSULINTERAPIYA
Göstərişlər:

• Diyetanın və şəkər azaldan peroral preparatların maksimal dozasının effekt verməməsi:
-HbAlc›7.5 % ;
-Ac qarına qlikemiya › 8mmol/l
• Ketoasidoz
• Cərrahi əməlliyata ehtiyac olduqda (müvəqqəti insulinterapiyaya kecmək mümkündür)

INSULINTERAPIYANIN MƏQSƏDI
qlikemiya ac qarına <6.5mmol/l
qlikemiya yeməkdən 2 saat sonra< 9mmol/l

2-ci tip şəkərli diabetli xəstəni insulinterapiyaya kecirməmişdən əvvəl

LAZIMDIR

• Xəstəyə özünə nəzarət qaydalarını öyrətmək;
• Hipoqlikemiyanın ola bilməsi haqqında xəbərdarlıq etmək və onu aradan götürmək yollarını öyrətmək;
• Diyetoterapiyanın qaydalarına yenidən baxmaq

Insulinterapiyaya keçməyin 2 variantı mümkündür:

1-ci variant – kombinə olunmuş terapiya	Peroral şəkər azaldan preparatlara insulinin əlavə olunması
2-ci variant – monoterapiya	Peroral şəkər azaldan preparatları kəsmək və insulinlə monoterapiya

Insulin və peroral şəkər azaldan preparatlarin kombinassiyasi (təxmini dozalar)

Etap	Insulininin novü	Başlangic doza, vahid	Yeridilmə vaxtı	Dozanin korreksiyası
1	Orta müddətli təsir edən insulin	8-12	Yuxudan əvvəl	Insulin dozasının korreksiyasi (+2, +4 vahid), hər 2-3 gündən bir qlikemiyanın aşağıdakı nəticəsinə nail olana qədər: ac qarına <6.5 mmol/l; • yeməkdən 2 saat sonra < 9 mmol/l ;
2	Orta müddətli təsir edən insulin	8-12	Səhər yeməyindən və yuxudan əvvəl
3	Peroral şəkər azaldan preparatları kəsmək və qarışıq insulin təyin etmək (30-70)	12 8	Səhər yeməyindən əvvəl şam yeməyindən əvvəl

Peroral şəkər azaldan preparatlarla müalicənin kəsilməsi fonunda insulinlə monoterapiya(təxmini dozalar)

Etap	Insulininin növü	Başlanğıc doza, vahid	Yeridilmə vaxti	Dozanın korreksiyasi
1	Qarışıq insulin 30/70	12 8	Səhər yeməyindən əvvəl şam yeməyindən əvvəl	Insulin dozasının korreksiyasi (+2, +4 vahid), hər 2-3 gündən bir qlikemiyanın aşağıdakı nəticəsinə nail olana qədər--- ac qarına <6.5 mmol/l; • yeməkdən 2 saat sonra < 9 mmol/l ;
2	Orta müddətli təsir edən insulin	8	Səhər yeməyindən və yuxudan əvvəl
3	Qısa müddətli təsir edən insulin	6	əsas qida qəbullarından əvvəl

2-ci tip şəkərli diabetli xəstələr ücün məsləhət bilinən insulinlərin siyahısı

Insulin – təsirinin davam etmə müddətinə görə	Preparatlar	Başlanğıc təsiri- neçə saatdan sonra	Ən güclü təsiri-neçə saatdan sonra	Təsirinin davam etmə müddəti
Ultra qısa müddətli təsir edən (insan insulinlərinin analoqları)	• Xumaloq (Lizpro) • Novorapid (Aspart)	0.25	0.5-2	3-4
Qısa müddətli təsir edən	• Aktrapid HM • Xumulin R • Insuman rapid	0.5	1-3	6-8
Orta müddətli təsir edən insulin	• Monotard HM • Protafan HM • Xumulin H • Insuman bazal	2.5 1.5 1 1	7-9 4-6 4-8 3-4	18-20 12-14 18-20 18-20
Uzun müddətli təsir edən insulin	• Ultratard HM	4	8-24	28
Müxtəlif praporsiyalarda qarışdırılmış	• Mikstard HM (10-20-30-40-50) • Insuman Komb (15-25-50)	Farmakokinetikası tərkibindəki insulinlərin praporsiyasından asılıdır

7.3 Ağırlaşmalarsız 2-ci tip şəkərli diabet xəstələrinin skrininqi

Göstərici	Müayinə edilmə vaxtı
Qlikemiyaya nəzarət	Xəstəliyin debütunda və dekompensassiya vaxti hər gün
HbAlc	3 ayda 1 dəfə
Qanın biokimyəvi analizi (xolesterin, zülal, triqliseridlər, bilirubin, ACT,ALT, sidik cövhəri, kreatinin, K, Na, Ca)	Ildə 1 dəfə(dəyişikliklər olmayanda)
Qanın ümumi analizi	Ildə 1 dəfə
Sidiyin ümumi analizi	Ildə 1 dəfə
Mikroalbuminuriya	diabetin diaqnostikası qoyulan vaxtdan ildə 2 dəfə,
Arterial tezyiqə nəzarət	Hər dəfə həkimə gedəndə
EKQ	Ildə 1 dəfə
Ayaqların müayinəsi	Hər dəfə həkimə gedəndə
Oftalmoloqun müayinəsi	Diabetin diaqnostikası qoyulan vaxtdan: ildə 1 dəfə, göstəriş olduqda tez-tez
Nevropatoloqun konsultassiyası	Diabetin diaqnostikası qoyulan vaxtdan: ildə 1 dəfə, göstəriş olduqda tez-tez

7.4. 2-ci tip şəkərli diabetli xəstələrin stasionar müalicəsinə göstərişlər.

• Insulinterapiyaya kecməyə ehtyac yaradan karbohidrat mübadiləsinin əhəmiyyətli dekompensassiyası
• Koma və ya komadan əvvəlki vəziyyət(ketoasidotik, hipoqlikemik)
• Damar ağırlaşmalarının proqresləşməsi.
• Xəstənin “şəkərli diabet məktəbində“ öyrədilməsi lazım gəldikdə – gündüz stasionarında yerləşdirmə

Həkim endokrinoloq Qurbanov Fərhadın şəxsi web səhifəsi

Diabet xəstəlik deyil, həyat tərzidir!

Əlaqə

Alqoritm 7

Ağırlaşmalar

FACEBOOK