- Подробности
- Просмотров: 10616
Xolesterin həyat üçün lazımlı olan mum konsistensiyalı yağvari bir maddədir. Xolesterin beyin, sinirlər, ürək, bağırsaqlar, əzələlər, qaraciyər başda olmaq üzrə bütün bədəndə geniş şəkildə yayılmışdır. Bədən xolesterinu istifadə edərək hormon (kortizon, cinsi hormonlar və digər), D vitamini və yağları həzm edən öd turşularını emal edir. Bu əməliyyatlar üçün qanda çox az miqdarda xolesterin olması kifayətdir. Əgər qanda çox miqdarda xolesterin varsa, bu qan damarlarında yığılar və qan damarlarının sərtləşməsinə, daralmasına (ateroskleroz) gətirib çıxarar. Aterosklerozda damar divarında yığılan maddə yalnız xolesterin deyil; ağ qan hüceyrələri, qan laxtası, kalsium... kimi maddələr də yığılır. Cəmiyyətdə ateroskleroz üçün damar sərtliyi, damar əhənglənməsi kimi ifadələr də istifadə edilməkdədir.
Damarlar bütün bədəndə geniş şəkildə yayılmışdır və ürək, beyin, böyrək... kimi orqanlara qan daşıyaraq bu orqanların vəzifə yerinə yetirməsini təmin edir. Xolesterin hansı orqanın damarında yığılsa o orqana aid xəstəliklər ortaya çıxar. Məsələn ürəyi qidalandıran arteriyalarda (tac artarlar) xolesterin toplantısı olsa ürək ağrısı, infarkt kimi problemlər meydana gəlır. Böyrək damarlarında xolesterin toplantısı yüksək təzyiq və böyrək çatmamazlığına yol aça bilər.
Yaxşı xolesterin-pis xolesterin
Xolesterin, yağvari bir maddədir. Normal şərtlərdə, yağ suyun içində həll olunmur. Xolesterin də su xüsusiyyətlərini daşıyan qanda normal şərtlərdə həll olunmur . Xolesterin, qanda həll olunması və daşınması üçün qaraciyərdə bir zülal ilə birləşir. Bu xolesterin ilə zülal birləşməsinə lipoprotein deyilir. Müxtəlif tipdə lipoproteinler vardır:
1.ASL (aşağı sıxlıqlı lipoprotein): Pis xasiyyətli xolesterindur.
2. YSL (yüksək sıxlıqlı lipoprotein): Yaxşı xasiyyətli xolesterindur.
YSL və ASL xolesterindən başqa digər lipoproteinler də vardır. Yağların maddələr mübadiləsisi pozğunluğu olan xəstələrin etdirdiyi digər bir qan anlizi də da triqliserid səviyyəsidir. Triqliserid də xolesterin kimi qanda həll ölan bir yağdır. Qanda triqliserid səviyyəsi ilə ateroskleroz arasındakı əlaqə xolesterin qədər əhəmiyyətli deyil.
Yüksək xolesterin nədir?
Qanda xolesterin və ASL- xolesterinin yüksək olması xəstə üçün risk faktorudur. YSL- xolesterinin aşağı olması da bir riskdir. Bu riskə sahib xəstələrdə infarkt, iflic, damar tıxanması, böyrək çatmamazlığı kimi xəstəliklərin ortaya çıxma ehtimalı daha çoxdur. 20 yaşın üzərində qanda xolesterin səviyyəsi
200 mg/dl-dən aşağı istənilən səviyyədir.
200-239 mg/dl arası sərhəddə yüksəkdir
240 mg/dl-dən yuxarı isə çox yüksəkdir.
Qanda ASL-xolesterin səviyyəsi
130 mg/ dl-dən aşağı istənilən səviyyədir.
130-159 mg/dl arası sərhəddə yüksəkdir.
160 mg/dl-dən yuxarı isə çox yüksəkdir.
Qanda YSL-xolesterin səviyyəsi
35 mg/dl-dən az- aşağıdır.
Qanda xolesterin 200 mg/dl və ya ASL-xolesterin 130 mg/dl və ya YSL-xolesterin 35 mg/dl-dən aşağı olması isə RİSK ÇOXDUR.
YSL-xolesterin yüksəldikcə risk azalar. Kafi YSL-xolesterin səviyyəsi qadında 55 mg/dl və kişidə 45 mg/dl sayılır, yəni qadınlar bu istiqamətdən daha şanslıdır.
Qanda triqliserid səviyyəsinə görə təsnif etmə
200 mg/dl Normal
200-400 mg/dl Sərhəddə yüksək
400-1000 mg/dl Yüksək
1000 mg/dl Çox yüksək
Qanda xolesterinun yüksək olması bir yağların maddələr mübadiləsisi pozğunluğudur. Yağların maddələr mübadiləsisi pozğunluğundan şübhə şübhə olan xəstədə qan alınaraq əvvəlcə xolesterin, ASL-xolesterin, YSL xolesterin və triqliserid səviyyəsi ölçülməlidir. Müalicəyə qərar vermədən əvvəl bu alınan nəticələr ən azı 2 dəfə ölçülməlidir. Müalicə təşkil edilərkən əvvəlcə ASL-xolesterin səviyyələri nəzərə alınmalıdır.